эшләп тапҡан аҡса

трудовая дисциплина — хеҙмәт тәртибе

трудовые споры — хеҙмәт дәғүәләре

трудовой человек — эшләп көн күреүсе кеше

трудовой народ — хеҙмәтсән халыҡ

трудовые деньги — эшләп тапҡан аҡса

трудовая книжка — хеҙмәт кенәгәһе

нажитое богатство — эшләп тапҡан-таянған байлыҡ

как поживаете? — нисек йәшәйһегеҙ?

как ваше здоровье? — һаулығығыҙ нисек?

как это случилось? — нисек булды һуң был?

как пройти к остановке? — туҡталышҡа нисек барырға?

я сделал, как вы сказали — һеҙ нисек әйттегеҙ, мин шулай эшләнем

не знаю, как это делается — мин бының ҡалай эшләнгәнен белмәйем

как хорошо! — ҡайһылай яҡшы!

как я рад тебя видеть! — һине күреүемә шул тиклем шатмын!

как! Ты опять здесь? — нисек! Һин тағы бындамы ни?

как! Ты уже пришёл? — бәй! Һин килдең дәме?

она как закричит ул — ҡысҡырып ебәрмәһенме

как польёт дождь — ямғыр яуып ебәрмәһенме

твёрдый, как камень — таш һымаҡ (таштай) ҡаты

белый, как снег — ҡар һымаҡ (ҡарҙай) ап-аҡ

советую это вам как друг — мин һеҙгә дуҫ итеп кәңәш бирәм

как вспомнишь, приятно становится — иҫкә төшөргәндә рәхәт булып китә

как доедешь, вышли телеграмму — барып етеү менән телеграмма һуҡ

как стемнеет, он вернётся — ҡараңғы төшөү менән ул ҡайтасаҡ

как бы не — булып ҡуймаһа ғына ярар ине, булып ҡуймаһын

как бы не так — шулай булмай ҙа ни

как бы то ни было — нисек кенә булмаһын, һәр хәлдә

как же — эйе шул, әлбиттә

как когда; когда как — ҡасан нисек, төрлө ваҡытта төрлөсә

как кому; кому как — кемгә нисек, кешеһенә ҡарап

как можно — мөмкин тиклем

как нельзя лучше — үтә һәйбәт, шунан да яҡшыһы юҡ

как ни в чём не бывало — бер ни ҙә булмағандай

как пить дать — һис шикһеҙ

как попало — теләһә нисек, теләһә ҡалай

как раз: — 1) нәҡ, тап

он свидетель как раз этого явления — ул нәҡ шул күренештең шаһиты

как сказать — уныһы икеле әле

как только — -ғас та/-гәс тә, уҡ/үк

как только он придёт, я вам сообщу — ул килгәс тә, мин һеҙгә хәбәр итермен

точно в три часа — тап сәғәт өстә

точно воспроизвести копию — күсермәһен дөрөҫ итеп эшләү

точно такая же книга — тап шундай китап

она, точно, красива — ул, ысынлап та, сибәр

плывёт точно лебедь — тап аҡҡош кеүек йөҙә

точно я здесь была — дөрөҫ, мин бында булдым

двухразовое питание — ике тапҡыр туҡланыу (режимы)

трактор бездействует — трактор эшләмәй

положить книгу на стол — китапты өҫтәлгә ҡуйыу

влезть на дерево — ағасҡа менеү

надеть на ребёнка пальто — балаға пальто кейҙереү

на разные голоса — төрлө тауыштарға

на новый лад — яңыса

бег на сто метров — йөҙ метрға йүгереү

закрыть на замок — йоҙаҡҡа бикләү

пятнадцать разделить на пять — ун биште бишкә бүлеү

три умножить на три — өстө өскә ҡабатлау

он моложе своего брата на пять лет — ул үҙенең ағаһынан биш йәшкә йәшерәк

сидеть на стуле — ултырғыста ултырыу

лежать на диване — диванда ятыу

вина на мне — ғәйеп миндә

все заботы по дому на ней — бөтә өй мәшәҡәттәре уның өҫтөндә

выступать на съезде — съезда сығыш яһау

учиться на курсах — курстарҙа уҡыу

находиться на излечении — дауаланыуҙа (булыу)

быть на иждивении брата — ағаһы тәрбиәһендә булыу

на той неделе — теге аҙнала

на утренней заре — иртә таңда

свалить вину на другого — ғәйепте башҡа берәүгә ауҙарыу

переписать дом на сына — өйҙө улы исеменә күсереп яҙҙырыу

на ней было пальто — уның өҫтөндә пальто ине

кататься на коньках — конькиҙа шыуыу

приехать на лошади — ат менән килеү

жарить на масле — майҙа ҡыҙҙырыу (майға ҡурыу)

завод работает на нефти — завод нефть менән эшләй

мазь на вазелине — вазелинлы май

варенье на сахаре — шәкәрҙә әҙерләнгән ҡайнатма

на лету — осоп барғанда

на бегу — йүгереп барғанда

на скаку — сабып барғанда

на ходу — барғанда

вернуться на родину — тыуған илгә ҡайтыу

пойти на завод — заводҡа эшкә барыу

идти на голос — тауыш ишетелгән яҡҡа барыу

двигаться на восток — көнсығышҡа табан хәрәкәт итеү

дверь на улицу — ишек урамға табан

наткнуться в темноте на камень — ҡараңғыла ташҡа барып бәрелеү

наскочить на забор — ҡоймаға барып бәрелеү

встреча назначена на завтрашний день — осрашыу иртәгәһе көнгә билдәләнгән

запасаться на зиму — ҡышҡа әҙерләү

приехать на две недели — ике аҙнаға килеү

на первый раз — беренсе тапҡырға

со дня на день — бөгөн-иртәгә, яҡын көндәрҙә, тиҙ арала, ошо арала

с минуты на минуту (с часу на час) — бына хәҙер, хәҙер-хәҙер (тип тороу)

отдать на воспитание — тәрбиәгә биреү

сдать на хранение — һаҡлау өсөн тапшырыу

отрез на платье — күлдәклек тауар

комната на пять человек — биш кешелек бүлмә

учиться на врача — табиплыҡҡа уҡыу

на, возьми — мә, ал

вот тебе и на — бына һиңә кәрәк булһа (ныҡ аптырау белдергәндә әйтелә)

его слова гармонируют с поступкам — уның һүҙҙәре эшләгән эштәре менән тап килә

много работать — күп эшләү

много лет прошло — күп йыл(дар) үтте

много лучше — күпкә яҡшыраҡ

много меньше — күп тапҡырға әҙерәк

по многу — күпләп

много-много — иң күбендә, күп тигәндә

ни много ни мало — күп тә түгел, әҙ ҙә түгел

байтаҡ; много воды утекло — күп(ме) ғүмер үтте, күп(ме) һыу аҡты

много соли съесть с кем — оҙаҡ ваҡыт бергә йәшәү, йыш аралашыу

край шляпы подвернулся внутрь — эшләпәнең сите эскә ҡайтарылған

повредиться — о ноге

подвернулась интересная книга — ҡыҙыҡлы китап тап булды

подвернулась путёвка — путёвка килеп сыҡты

подвернуться под руку — ҡулға эләгеү

именно так — тап ана шулай

сделай так — ана шулай эшлә

сегодня холодно, так надо одеться потеплее — бөгөн һыуыҡ, шуға күрә йылыраҡ кейенергә кәрәк

ведь я говорил, так ты не послушал — мин әйттем бит, ләкин һин ҡолаҡ һалманың

как же так — бына һиңә тағы, бына һиңә кәрәк булһа

(и) так и сяк; (и) так и этак — төрлөсә, тегеләй ҙә былай ҙа, улай ҙа былай ҙа

то так, то сяк; то так, то этак — әле улай, әле былай

так-сяк — ярай инде шулай, уртаса, бер хәл (сама)

не так ли? — шулай түгелме ни?, улай түгелме ни?

так и знай — белеп тор

так и надо — шулай кәрәк тә

так сказать — әйтмешләй

так что — шуға күрә

так как — сөнки

так-то (оно) так — шулайын шулай ҙа ул

раз так — шулай (улай) икән (булғас), улай булһа

так много ягод — еләк шул тиклем күп

это так не пройдёт — был эш шулай ғына үтмәҫ

сказать просто так — былай ғына әйтеү

нехорошо так говорить — улай әйтеү ярамай

лет так шестидесяти — йәше шул алтмыштар самаһы

днём жарко: так, температура доходит до сорока градусов — көндөҙ эҫе: мәҫәлән, эҫелек ҡырҡ градусҡа тиклем етә

так ты мне не веришь? — тимәк, һин миңә ышанмайһың?

работу доделала, так можно отдыхать — эшемде эшләп бөттөм, инде ял итеп була

весенний ход рыбы — балыҡтың яҙғы үрләү ваҡыты

ход машины — машина йөрөшө

ускорить ход — йөрөштө тиҙләтеү

замедлить ход — йөрөштө әкренәйтеү

ход лошади — ат аҙымы

дать задний ход — артҡа йөрөш

час ходу — бер сәғәтлек юл

ход событий — ваҡиғалар ағышы

в ходе борьбы — көрәш барышында

ход со двора — инеү ихатанан

колёсный ход телеги — арба тәгәрмәсе

телега на железном ходу — тимер табанлы арба

чей ход? — кем сыға?

ход ферзём — ферзь менән йөрөү

ход часов — сәғәт йөрөшө

плавный ход мотора — моторҙың талғын эшләүе

дипломатический ход — дипломатик алым

подземный ход — ер аҫтынан үтеү урыны

на ходу: — 1) эшкә әҙер

2) барғанда, юл ыңғайында; своим ходом идти — үҙ йүнәлеше (ағышы) менән барыу

не дать ходу кому — кемгә юл бирмәү, ҡаршы төшөү

пустить в ход — ҡуллана (файҙалана) башлау

с ходу: — 1) барышлай, туҡтап тормай

2) шунда уҡ; быть в ходу — һорау ҙур булыу, ҡулланыуҙа (файҙаланыуҙа) булыу

если бы знал, он не сделал бы этого — әгәр ул белгән булһа, быны эшләмәҫ ине

если даже он доволен, то никогда не покажет этого — ул ҡәнәғәт булған хәлдә лә, һис белгертмәйәсәк

если бы я знал, то не пришёл бы — белгән булһам, килмәҫ инем

если бы мне ещё раз услышать твой голос — һинең тауышыңды тағы бер тапҡыр ишетһәм ине

если бы — әгәр ҙә

если (и) не..., то (так) — булмаһа ла, -маһа/-мәһә

если бы да кабы — әгәр ҙә мәгәр, улай ҙа былай

над городом пролетел самолёт — ҡала өҫтөнән самолёт осоп үтте

лампа висит над столом — лампа өҫтәл өҫтөндә аҫылынып тора

трудиться над статьёй — мәҡәлә өҫтөндә эшләү

прочитать слово наоборот — һүҙҙе кирегә уҡыу

всё делать наоборот — бөтәһен дә кире эшләү

он не ругал нас, а, наоборот, похвалил — ул беҙҙе әрләмәне, ә, киреһенсә, маҡтап ҡуйҙы

Московская область — Мәскәү өлкәһе

автономная область — автономиялы өлкә

область вечной мерзлоты — мәңге боҙлоҡ (һыуыҡ) өлкәһе

тепловодная область океана — океандың йылы һыуҙар өлкәһе (урыны)

новая область знаний — белемдең яңы өлкәһе

работать в области медицины — медицина өлкәһендә эшләү

область печени — бауыр тәңгәле

грудная область — түш тирәһе

отойти в область предания (воспоминаний) — онотолоп бөтөү, ҡулланылыуҙан сығыу, юғалыу

ни стать, ни сесть — баҫып та, ултырып та булмай

стать на цыпочки — аяҡ осона баҫыу

стать у стены — стена эргәһенә баҫыу

стать в очередь — сиратҡа тороу

стать на вахту — вахтаға тороу

стать на замену — алмашҡа баҫыу

лошадь стала — ат туҡтаны

часы стали — сәғәт туҡтаған

отряд стал в школе — отряд мәктәптә урынлашты

стать на ночёвку — ҡунырға туҡталыу

стать на защиту истины — хаҡлыҡты яҡлар өсөн күтәрелеү

стать в копеечку — бик арзанға төшөү

стал вопрос — мәсьәлә килеп сыҡты

во что бы то ни стало — ни генә булмаһын, нисек кенә булмаһын

стать в тупик — ауыр хәлдә ҡалыу

стать между кем — кемдеңдер араларына инеү, араларын боҙоу

стать на колени — теҙ сүгеү, буйһоноу

река стала — йылға туңды

стать на ноги: — 1) һауығыу, аяҡҡа баҫыу

2) үҙаллылыҡ алыу, аяҡҡа баҫыу; стать у власти — хакимлыҡты алыу

он стал учиться — ул уҡый башланы

стало светать — яҡтыра башланы

не стану спать — йоҡламаясаҡмын

он этого не станет делать — ул быны эшләмәйәсәк

стать взрослым — өлкән кеше булыу

стать агрономом — агроном булып китеү

стать постарше — олоғая төшөү

стало светло — яҡтырып китте

мне стало не по себе — уңайһыҙланып киттем

у меня что-то стало с сердцем — йөрәгемә әллә ни булды

не стало сил — көс бөттө

его не стало — ул үлде

стало быть — тимәк, шулай булғас

станет с кого — -нан/-нән булыр (көт тә тор)

красивая стать — матур һын

под стать: — 1) чему (подобен) оҡшаш булыу, һымаҡ (кеүек) булыу

2) кому-чему (в соответствии с кем-чем) -ға/-гә тура килеү (килеп тороу); с какой стати? — ни өсөн әле?, нишләп әле?, нилектән әле?

чёрная точка — ҡара төрткө

ставить точку — нөктә ҡуйыу

самая высокая точка горы — тауҙың иң бейек урыны

точка весеннего равноденствия — яҙғы көн һәм төн тигеҙлек нөктәһе

точка пересечения прямых — тура һыҙыҡтарҙың киҫешеү нөктәһе

торговая точка — сауҙа итеү урыны

огневая точка — ут нөктәһе

ещё час поработаю и – точка — тағы бер сәғәт эшләйем дә – вәссәләм

точка замерзания — туңыу нөктәһе

мёртвая точка — тынлыҡ нөктәһе

точка в точку — теп-теүәл, тәңгәл генә (тура килтереү)

ставить точку — эште туҡтатыу

точка с запятой — нөктәле өтөр

точка ножей — бәкеләр үткерләү

работать с удвоенной энергией — икеләтә дәрт менән эшләү

удвоенная буква — ҡуш хәреф